( مقدمه)
✏️اختلال وسواسی-جبری که عمدتا به نام بیماری وسواس شناخته می شود، اختلال اضطرابی فلج کننده ایست که شیوع سالانه 1/3درصدی دارد و پس از فوبیا، سوئ مصرف مواد و افسردگی شایعترین اختلال روانی محسوب می شود و میزان شیوع آن با میزان شیوع آسم و دیابت در جمعیت کلی برابر است.
✏️در دوران کودکی پسرها بیشتر دچار این اختلال می شوند و در بزرگسالی زنان اندکی بیشتر از مردان مبتلا هستند.
✏️سن مبتلا به این اختلال بطور متوسط 19/5سال است اما شروع در سن پایین تر و یا بالاتر نیز امکان پذیر است. سن شروع بیماری در مردان پایین تر از زنان است.
✏️بروز علائم معمولا تدریجی است، هر چند که شروع حاد نیز گزارش شده است.
✏️بیماری وسواس در صورت عدم درمان، سیری مزمن با نوسانات علائم پیدا می کند. تعداد کمی از مبتلایان بسمت تباهی نابود کننده ای پیش می روند.همراهی وسواس با اختلالات اضطرابی دیگر و یا افسردگی و... مقاومت نسبت به درمان را افزایش می دهد.
✏️نکته مهم : احتمال فروکش علائم بدون درمان کم است.
(تعریف و انواع وسواس)
🚩تعریف اختلالات وسواسی-جبری در علم روانپزشکی به شرح زیر است؛
۱. افکار( فکر آلودگی یا نجاست)، تمایلات(چاقو زدن به کسی) یا تصورات( صحنه های خشونت بار یا هولناک یا جنسی) راجعه و پایداری که در دوره ای از اختلال، به شکل مزاحم و ناخواسته تجربه شده و در اکثر افراد موجب اضطراب یا ناراحتی عمده گردند.
۲. فرد تلاش می کند این افکار، تمایلات یا تصورات را ندیده گرفته یا سرکوب کند(اجتناب از محرکها یا استفاده از توقف فکر) یا با پرداختن به افکار یا فعالیت های دیگر (مثل انجام یک وسواس عملی)، خنثی سازد.
🚩وسواس های عملی شامل؛
۱. رفتارهای تکراری (نظیر شستن دست، رعایت نظم و ترتیب، وارسی کردن) یا فعالیت های ذهنی (نظیر دعا کردن، شمردن، تکرار آهستهٔ کلمات در سکوت) که فرد احساس می کند مجبور به اجرای آنها در پاسخ به یک وسواس فکری و یا برطبق قوانینی که باید دقیقاً انجام شوند.
۲. این اعمال یا فعالیت های ذهنی با هدف پیشگیری یا کاهش اضطراب یا ناراحتی و یا جلوگیری از بعضی رویدادها و وضعیت های هراس آور صورت می پذیرند؛ با این وجود اعمال و فعالیت های ذهنی مذکور رابطهٔ واقع گرایانه ای با آنچه که قرار بوده خنثی یا جلوگیری شوند ندارند یا به وضوح افراطی اند.
👈مثلا کسی که معتقد است اگر اجاق گاز سی بار وارسی نشود، خانه آتش خواهد گرفت.
🚩 وسواس های فکری یا عملی، وقت گیرند (بیش از یک ساعت در روز) یا موجب ناراحتی قابل توجه یا اختلال در کار کردهای اجتماعی، شغلی یا سایر حوزه های مهم کارکردی می شوند.
🚩اکثر مبتلایان به این اختلال هم وسواس فکری دارند و هم وسواس عملی. وسواسهای عملی عموما در پاسخ به یک وسواس فکری انجام میشوند.
(نکات مهم مربوط به وسواس)
❌میزان وسواس در وابستگان درجه اول فرد مبتلا به وسواس تقریبا دو برابر جمعیت عادیست.
❌آزار جسمی و جنسی در کودکی و سایر حوادث پر استرس یا آسیب زا نظیر فوت والدین میتواند با افزایش خطر بروز وسواس همراه باشد.
❌سن شروع وسواس در مردها نسبت به زنها پایینتر است و تقریبا در ۲۵درصد مردها شروع زیر ۱۰سالگی دارد و احتمال هم ابتلایی اختلال #تیک هم در آنها بیشتر است.
❌در زنها احتمال علائم مربوط به جنبه های تمیز کردن و در مردها علائم مربوط به افکار ممنوعه و تقارن بیشتر است.
❌❌افکار خودکشی در تقریبا نیمی از مبتلایان به وسواس بروز می کند و اقدام به خودکشی در بیش از یک چهارم مبتلایان گزارش شده است، هم ابتلایی با افسردگی خطر خودکشی را در وسواس بالا می برد.
(درمان)
✅در بخشهای پیشین گفتیم که احتمال فروکش علائم وسواس بدون درمان کم است.( ۲۰درصد در ارزیابی مجدد ۴۰سال بعد)، همچنین در صورت عدم درمان سیر وسواس مزمن نوساندار خواهد بود.
✅سیر پیچیده و مزمن وسواس، در صورت وجود سایر هم ابتلایی ها نظیر؛ اضطراب اجتماعی، افسردگی اساسی، اختلالات مرتبط با مصرف مواد و..، بغرنج تر نیز خواهد شد.
✅درمان اختلالات وسواسی شامل دو دسته دارو درمانی و رواندرمانی میشود و بهترین نتیجه از ترکیب هر دو شیوه درمانی حاصل میشود.
✅درمان دارویی کمک شایان توجهی به مبتلایان می کند و به سرعت باعث کاهش علائم ناخوشایند و آزاردهنده فرد میشود،هر چند که ممکن است دامنه وسواس فرد به سمت مسائل مربوط به دارو و درمان هم کشیده شود و فرد برای مصرف دارو نیز از خودش مقاومت نشان دهد.
بطور کلی دارو به رفع اختلال وسواسی و سایر اختلالات همراه آن کمک می کند.
✅درمان غیر دارویی وسواس از طریق رواندرمانی شناختی- رفتاری ظرف ۱۲تا ۲۰جلسه به فرد در کاهش علائم و جلوگیری از عود کمک می کند، اساس این مدل رواندرمانی بر همکاری و مشارکت دو طرفه درمانگر و درمانجو و انجام تمرینات خانگی و آموزش به بیمار و خانواده اش و کار بر روی باورهای بینابینی و قاعده ای مراجع و تکنیکهای مربوط به مواجهه و جلوگیری از پاسخ و...استوار است.
دکتر بهاره صباغ ابريشمي
روانپزشک
گروه روانپزشکي ويان
نویسنده: دکتر بهاره ابریشمی
